ÜNLÜ DÜŞMESİ

İki heceli bazı kelimeler ünlüyle başlayan bir çekim eki aldıklarında ikinci hecelerindeki dar ünlüler düşer: ağız /ağzı, alın / alnı, bağır / bağrım, beniz / benzi, beyin / beynimiz, boyun /boynu, böğür / böğrüm, burun / burnu, geniz / genzi, göğüs / göğsün, gönül / gönlünüz, karın / karnı, oğul / oğlu vb.
Ünlüyle başlayan ek aldıklarında vurgusuz orta hecesindeki dar ünlüsü düşen kelimelerle oluşturulan ikilemelerde ikinci kelimenin dar ünlüsü düşmez: ağız ağıza, burun buruna, koyun koyuna (yatmak), omuz omuza, devirden devire, nesilden nesile, oğuldan oğula, şehirden şehire vb.

"İçeri dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı gibi sözler ek aldıklarında sonlarında bulunan ünlüler düşmez:
"içerde" değil "içeride",
"
dışardan" değil "dışarıdan",
"
ilerde" değil "ileride",
"
şurda" değil "şurada",
"
burda" değil "burada",
"
orda" değil "orada",
"
yukarda" değil" "yukarıda" ,
"
aşağda" değil "aşağıda" vb.

Bazı sözcükler türetilirken (yapım eki alırken) ünlü düşmesine uğrar:

yalın / yalnız,
kavuş- / kavşak,
sarı / sarar-,
uyu- / uyku,
besi / besle-,
çevir- / çevre    vb.

Bazı birleşik sözcüklerin oluşumu sırasında ünlü düşmesi gerçekleşir: (Ünlü Aşınması-Çatışması)
ne+için -» niçin,
biri+birine -» birbirine,
kahve+altı -* kahvaltı,
sütlü+aş -» sütlaç;
sabır+etmek -» sabretmek,
kahır+olmak " kahrolmak,
şükür+etmek -»şükretmek vb.
"idi, imiş,ise" ek fiilleriyle "ile" edatı veya bağlacı kendinden önceki sözcükle birleşirken ünlü düşmesi görülür:
soğuk+idi -* soğuktu,
var+ise -» varsa,
çocuk+imiş -» çocukmuş;
uçak-ile -» uçakla,

özet+ile -» özetle               vb.
 

Test Çöz