HARPER LEE (1926-2016) Amerikalı romancı, Alabama eyaletinin Monroeville (Menrovil) şehrinde büyüdü. Huntington Koleji ve Alabama üniversitelerinde okudu. Bir süre Alabama’nın Oxford şehrinde eğitim gördükten sonra iş hayatına atıldı. Bülbülü Öldürmek adlı romanın kaynağını 1956’da yazmaya başladığı otobiyografik hikâyeler oluşturdu. Kitap 1960 yılında yayımlandığında okurlardan yoğun ilgi gördü. Çok başarılı bulunan bu kitap sinemaya da uyarlandı. Harper Lee 1961’de bu romanıyla Pulitzer Edebiyat Ödülü’nü kazandı. Yazar Tespih Ağacının Gölgesinde adlı romanını da ölümünden kısa bir süre önce yayımladı. Romanda olaylar, 1930’lu yılların Güney Amerika’sında Maycomb adındaki kasabada büyüyen Scout adlı bir kız çocuğunun ağzından anlatılır. Yer yer otobiyografik
özellikler taşıyan roman, “Söylemek istediğim her şeyi bu kitabımda zaten söylemiştim.” diyen Harper Lee’nin tanınmış eseridir. Harper Lee; kullandığı yalın ama çarpıcı üslubuyla adalet, özgürlük, eşitlik ve ayrımcılık gibi bütün dünyada hâlâ güncel olan konuları eserin anlatıcısı olan Scout’un büyüme hikâyesiyle birlikte aktarır Scout'un babası Atticus Finch, modern dünyada unutulan en temel insan hakları kuralını okura hatırlatarak renkleri, dilleri, dinleri, cinsiyetleri, ırkları ne olursa olsun her insanın, yasaların önünde eşit olduğunu vurgular. Bir insanın haksız yere suçlanması üzerinden gelişen olaylar; ön yargılar, ikiyüzlülük, sınıf ve ırk çatışmalarıyla beslenen küçük Amerikan kasabasının sınırlarını aşıp toplumlar için adaletin ve dürüstlüğün önemini anlatan evrensel bir hikâyeye dönüşür. Gerçeğe dayanmayan bir suçlamayla yargılanan Tom Robinson ve adaleti simgeleyen Atticus, terazinin bir tarafındayken diğer tarafında ön yargıyı ve ırkçılığı simgeleyen jüri vardır. Küçük bir kasabada yaşanan ancak az ya da çok bütün dünyanın sorunu olmaya devam eden “ötekileştirme” sorununun küçük bir çocuğun gözüyle anlatılması bakış açısının daha saf, temiz ve samimi olmasını sağlamıştır.
Bülbülü Öldürmek(Değerlendirme)
Eser II. Dünya savaşı öncesi Amerikan hayatı hakkında bir dolu bilgi sunuyor bizlere. Eğitim sisteminde bir değişiklik yaşandığından bahsediyor yazar. Dediğim dedik Hala, kötü söz söylediğinde Scout´u döven doktor Jack Amca. Nefis yemekler yapan babaanne. Simon Finch´in ilginç evi. Noel kutlamaları. Gece evinin bahçesine girenleri tüfeğiyle kovalayan Bay Radley, demokrat Atticus.
Atticus babasının kendisine yaptığı nasihati çocuklarına tekrarlar "İstediğiniz kadar alakarga öldürebilirsiniz, ama asla bülbülü(şakayık kuşu) öldürmeyin. Çünkü kargalar zaralıdır, işe yaramazlar. Bülbül ise zararsızdır. Zararsız olanları öldürmek günahtır." Romanda gerçek katil Bob Ewell karga, cinayetle suçlanan zenci Tom Robinson ise bülbüldür. Atticus tüfeğini sadece kuduz bir köpeğe karşı kullanır.
Zencilerden beklenen itaatkâr, temiz ve çalışkan olmalarıdır. Kendisi de babası gibi bir avukat olan yazar Harper Lee romanıyla bize çok başarılı bir biçimde beyaz Amerikalıların hayata bakış açılarını, adalet ve eğitim sistemini, zenci beyaz ilişkisini gösterir.
Çoğumuz Amerikalı bir polisin elinden bıçak olduğunu düşündüğü bir siyahiyi silahıyla defalarca ateş ederek kameralar önünde öldürüşünü izlemişizdir. Bu gibi görüntüleri her izleyişimde aklıma Harper Lee'nin kitabındaki kargalar ve bülbüller gelir. Belki de bu kitabın bütün Amerikalı çocuklara okutulmasının sonucudur. Bugün ABD´de silahlanmanın bireysel özgürlük kabul edildiğini düşünürsek Atticus´un Jem´e silah alışının döneme ait bir özellik olmadığını da anlarız. 1962´de çevrilen filmde Hala, Amca, Atticus´un Jem´e silah alışı, okul sahneleri, zenci kilisesinin pazar gününün dışında beyazlar tarafından kumarhane olarak kullanılması alınmamış. Özellikle o yıllarda CIA´nin filmleri propoganda amaçlı desteklediğini düşünürsek bunu anlamlandırabiliriz.
Bir diğer ayrıntı da yazarın sınıf arkadaşı yönetmen Truman CAPOTE´yi romanında Dill karakteriyle vermesiydi.
Bence bu kitap insanlar arasındaki farklılıklara masumane bir bakıştan daha ötesi...
Murat GÜVEN
Edebiyat Öğretmeni